Groningen

Vorige week dinsdag zond NPO 2 een goede documentaire uit over het boek “Kapitaal in de 21ste eeuw” van econoom Thomas Piketty. Het boek beschrijft een geschiedenis van de ontwikkeling van inkomens- en vermogensverdeling. Piketty stelt dat het rendement op vermogen en kapitaal hoger is dan de economische groei.

Hierdoor neemt de ongelijkheid steeds verder toe en concentreert vermogen en kapitaal zich meer en meer bij enkele groot vermogenden en grote bedrijven. Dit vergroot ook de ongelijkheid in macht, zeggenschap en kansen. Dit boek zou voor voor iedereen verplichte kost moeten zijn. 

Ondanks de kwaliteit mist het boek een belangrijk punt. Het zou onterecht zijn dit alleen Piketty te verwijten. Want wie nu een boekenwinkel binnenloopt en de boeken in de economie- en maatschappijhoek bekijkt, ziet daar tal van boeken vol met kritisch analyses over hoe onze samenleving en economie zijn georganiseerd. Het neoliberalisme is in tal van boeken de boosdoener en de kritiek op het kapitalisme is lange tijd niet zo groot geweest. Het zal u niet verbazen dat dit mij deugd doet. 

Toch missen ook deze boeken, net als het boek van Piketty, een belangrijk punt. Hoewel de analyses en kritieken terecht en goed beschreven worden en er in enkele gevallen ook alternatieven worden gegeven, ontbreekt het aan handelingsperspectief. Na de conclusie dat het neoliberalisme failliet is en dat het kapitalisme ervoor zorgt dat vermogen, kapitaal en macht zich steeds verder bij enkelen concentreert, ontbreekt het aan manieren om deze macht en politieke en economische realiteit te veranderen. 

Dat is wel precies wat er nodig is. Want laten we wel wezen, mensen voelen al decennia aan dat de ongelijkheid in onze samenleving groeiende is. Niets voor niets hoor je volkswijsheden en spreekwoorden zoals “De rijken worden rijker en de armen worden armer” en “Wie als dubbeltje geboren wordt, zal nooit een kwartje worden” nog steeds vaak wanneer je mensen over politiek hoort praten. 

Het geeft hoop en vertrouwen dat economen zoals Piketty onze volkswijsheden en spreekwoorden van een wetenschappelijke onderbouwing voorzien. Dan is het nu aan ons om methoden uit te werken die tot verandering leiden. Hierover volgt volgende week meer. Maar één ding is zeker: met alleen goede argumenten zullen we deze verandering nooit gaan afdwingen. Daar is veel meer voor nodig.