Groningen

Afgelopen weken worden er steeds meer onthullingen gedaan uit de Panama Papers. De gegevens zijn afkomstig van een juridisch advieskantoor op Panama dat vermogende particulieren en bedrijven hielp met het ontduiken en ontwijken van belastingen.

Na de onthullingen reageerden politieke partijen verontwaardigd. D66-kamerlid Wouter Koolmees sprak over "schokkende bevindingen" en CDA-kamerlid Pieter Omtzigt had het over "eroderend vertrouwen". Voor de PvdA-er Paul Tang zijn de belastingontduikende multinationals aanleiding om een rode belastingbrief bij de Starbucks in Amsterdam af te leveren. Op deze manier wil hij, door middel van "naming and shaming", dat de Starbucks stopt "om met oneerlijke trucs belastingen te ontduiken".

Politieke actie en verandering begint vaak met morele verontwaardiging. Daar is op zichzelf niets mis mee. Maar al decennia prediken diezelfde politici de boodschap van minder overheid en meer markt. De overheid moet minder regels stellen, taken afstoten of privatiseren. Voor bedrijven moet de belastingdruk verlaagd worden en is winstmaximalisatie tot primaire taak verheven. Van het individu wordt verwacht dat het een calculerende burger is die alleen het eigen belang nastreeft. Dit beleid en deze neoliberale mensvisie worden al jarenlang door een overgrote meerderheid van politieke partijen gepropageerd, van de VVD tot de PvdA en van D66 tot de PVV.

Wanneer bedrijven en vermogende particulieren door middel van financiële constructies de belastingen ontduiken, doen zij wat een overgrote meerderheid van politieke partijen propageert: enkel en alleen het eigen belang nastreven. Mensen hebben niets aan partijen die spreken over "schokkende bevindingen" of "eroderend vertrouwen". En al helemaal niets aan een regeringspartij (de PvdA) die een ludieke rode belastingbrief bij de Starbucks bezorgd. Zeker niet wanneer diezelfde partijen in februari nog een motie steunden van PVV'er Roland van Vliet waarin men uitsprak dat Nederland geen belastingparadijs genoemd mag worden. (Alleen SP, GL, CU en PvdD stemden tegen).

Sinds de jaren '80 krijgt het kapitalisme van de neoliberalen (VVD, D66), de christendemocraten (CDA), de sociaaldemocraten (PvdA) en de rechts-opportunisten (PVV) vrij spel. "Huillie-huillie" doen over belastingontduiking en belastingontwijking door groot vermogenden en multinationals om vervolgens te praten over "hardwerkende Nederlanders", is betekenisloos wanneer je de oorzaak ervan zelf mogelijk maakt en blijft propageren. Wanneer de overheid door middel van wet- en regelgeving mensen en bedrijven aanspoort tot pure winstmaximalisatie en handelen in het eigen belang, moet men niet raar opkijken wanneer dit gebeurt. That's Capitalism, Stupid!

Maar er speelt nog iets eigenaardigs. Waar politieke partijen zoals het CDA, de PvdA en D66 moreel verontwaardigd reageren, daar reageert staatssecretaris Wiebes alsof er in Nederland niets aan de hand is. Opvallend daarbij is dat hij steeds spreekt over belastingontduiking, een illegale manier om geen belasting te betalen. Maar hij heeft het niet of nauwelijks over belastingontwijking, een legale manier om geen belasting te betalen. Belastingontwijking wordt juist vaak door multinationals toegepast. Zij maken gebruik van ingewikkelde fiscale en juridische constructies om zo min mogelijk belasting te betalen.

Onze leraren, de bakker op de hoek en de stratenmaker betalen netjes hun belasting. Zo kunnen we onderwijs aan kinderen geven, sociale zekerheid garanderen voor hen die dat nodig hebben en blijven onze straten begaanbaar. Waar de factor arbeid (werkenden) netjes belasting betaalt en een goede bijdrage levert aan de samenleving. Daar probeert de factor kapitaal (groot vermogende en multinationals) deze bijdrage door belastingontwijkingen zoveel als mogelijk te ontlopen. Dat zegt veel over het systeem dat neoliberale politici in stand te houden en wie zij vertegenwoordigen.

We moeten deze ongelijkheid aanpakken in plaats van propageren. Dat kan en moet door goede en scherpere nationale belastinginspectie. Door multinationals in Nederland fatsoenlijk te belasten zonder dat zij exclusieve afspraken met de belastingdienst kunnen maken. Maar ook door internationaal goede afspraken te maken om belastingparadijzen onmogelijk te maken, hen (fiscale) sancties op te leggen en schimmige fiscale constructies te ontmantelen.